სასულიერო პირის განყენება ან განკვეთა და საეკლესიო სასამართლო კანონიკური სამართლის მიხედვით

სასულიერო პირის განყენება ან განკვეთა და საეკლესიო სასამართლო კანონიკური სამართლის მიხედვით

ნიკოლოზ გურგენიძე

თეოლოგიის ბაკალავრი

მართლმადიდებელი ეკლესია მისი სინოდალური სისტემით განსხვავდება სხვა ქრისტიანული კონფესიებისაგან. ეკლესიის მთელი ადმინისტრაციული სისტემა აგებულია კრებაზე, ანუ კრებსითობა ეკლესიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელია. ყველა მნივნელოვანი საკითხი, რაც ეკლესიას ან მის მრევლს შეეხება, სწორედ, ადგილობრივ კრებაზე წყდება, ხოლო თუ ეს ფართო მასშტაბს შეიძენს, მაშინ ადგილობრივი ეკლესიის მწყემსმთავარი მიმართავს მსოფლიო პატრიარქს, მოიწვიოს მართლმადიდებელი ეკლესიის გაფართოებული კრება, რათა მსოფლიო ეკლესიათა მწყემსმთავრებმა გადაწყვიტონ არსებული საკითხი.

წინამდებარე სტატია ისაუბრებს საეკლესიო სასამართლოს სისტემაზე. ეპისკოპოსის ან კიდევ, ზოგადად, სასულიერო პირის საეკლესიო ხარისხიდან განკვეთის შესახებ არსებობს მრავალი კანონი, წმინდა კრებების მიერ დადგენილი, სადაც აღწერილია მიზეზები რა შემთხვევაში ხდება კონკრეტული პირის განკვეთა ან განყენება. აქვე ვისაუბრებთ საეკლესიო სასჯელების შესახებ, საეკლესიო სასამართლოს ჩატარების მეთოდებსა და პროცესებზე, რაც, ვფიქრობთ, მკითხველს დაეხმარება უკეთ გაიგოს მართლმადიდებელი ეკლესიის კანონიკური ფუნქციონირების მხარეც. ვიმედოვნებთ, ეს სტატია, ასევე, იქნება საქართველოს უწმინდესი ეკლესიისთვის სტიმულის მიმცემი, შეიქმნას საეკლესიო სასამართლო და მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდა ტრადიციიდან გამომდინარე, განსაჯოს ყველა დამნაშავე სასულიერო პირი. აქ ჩვენ ვისაუბრებთ საბერძნეთის ეკლესიის მაგალითზე და, ვფიქრობთ, მსგავსი სახის სასამართლოს არსებობა საქართველოსთვისაც ურიგო არ იქნება. აქ წარმოვადგენთ ბერძენი პროფესორის წიგნის თარგმანს (ამონარიდს), რომელსაც თან დაერთვება კომენტარები (საეკლესიო სამართლის საკითხების ქართულ თარგმანს[1]). ამ წიგნის ავტორი, კონსტანტინე პაპაგეორგიუ, გახლავთ არისტოტელეს უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის პროფესორი, რომელიც ასწავლის საეკლესიო სამართალს[2].

ნაწილი პირველი

საეკლესიო სასჯელები და სასამართლოები

მართლმადიდებელი ეკლესიის კანონიკური ტრადიციის მიხედვით, არსებობს მრავალი სახის საეკლესიო სასჯელი, აქ წარმოვადგენთ 9 ძირითად სასჯელის ტიპს, მაშ, ესენია:

1. მოკვეთა - ეს სასჯელი შეიძლება დაედოს ეკლესიის ნებისმიერ წევრს, იყოფა ორ ნაწილად: „დიდი“ და „მცირე“. კანონის მიხედვით, მცირე მოკვეთა შეიძლება მოხდეს ეპისკოპოსისაგან ან მღვდლისგან, რის შემდეგაც კონკრეტულ პირს დროებით ეკრძალება ეკლესიის მისტირიულ ცხოვრებაში მონაწილეობა - ანუ უზიარებლობით დასჯა. ამ ეპიტიმიის მიზანი გახლავთ კონკრეტული პირის ეთიკურად გამოსწორება. მას შემდეგ, რაც ეს მოხდება, სასჯელი უქმდება, ეს ხდება სწორედ იმ სასულიერო პირისგან, რომლისგანაც სასჯელი მიიღო.

რაც შეეხება დიდ მოკვეთას (შეიძლება ეწოდოს ამას, ასევე, ანათემირება), წარმოადგენს სამუდამო სასჯელს (მაგრამ ამის გაუქმებაც შეიძლება საეკლესიო კრების მიერ), რა დროსაც დასჯილის ეკლესიის სხეულიდან მოკვეთა ხდება, ე.ი. ის კარგავს ეკლესიის წევრობის უფლებასაც. ეკლესიის ისტორიიდან გამომდინარე, ეს სასჯელი ედებოდა მათ, რომელთა სწავლებებიც ერეტიკულად მიიჩნეოდა. მისი უმძიმესი შინაარსის გამო, ეს უკანასკნელი თითქმის არ გამოიყენება. დიდი მოკვეთის სასჯელის დადების გადაწყვეტილება საბერძნეთის ეკლესიამ შეიძლება მიიღოს იერარქიის წმინდა სინოდის წევრთა ორი მესამედის თანხმობის შემთხვევაში. თუ დამტკიცდა, რომ მიზეზი, რის გამოც სასჯელი დაედო, სიმართლეს არ ექვემდებარება, მაშინ იგივე პროცესით ხდება ამის გაუქმება, რის შემდეგაც კვლავ ნათლობა აღარ არის საჭირო.

2. განკვეთა - ეს სასჯელი ედება მხოლოდ სასულიერო დასის ნებისმიერ წევრს, ამ დროს მას ერთმევა კლირიკოსის პატივი, რის შემდეგაც ის აღარ ირიცხება წმინდა ეკლესიის სასულიერო დასში, უბრუნდება იმ ადგილს, რომელშიც ხელდასხმამდე იყო და მიეკუთვნება ან მონოზონთა ან საერო დასს. ეს მსჯავრი შეუძლია გამოიტანოს საეკლესიო სასამართლომ.

3. დაქვეითება - ამ დროს, მაგალითად, ეპისკოპოსის დაქვეითება და მისი უფლებების შეზღუდვა ხდება, სასჯელს ტრულის კრების მეოცე კანონი ადგენს: „ეპისკოპოსს არა აქვს უფლება საჯაროდ იქადაგოს სხვა ქალაქში, რომელიც მის განსაგებელში არ შედის, ხოლო ვინც შემჩნეული იქნება ასეთ ქმედებაში, განკანონებულ იქნეს ეპისკოპოსობიდან და მხოლოდ სამღვდელო საქმე აკეთოს“.

4. განყენება (შეჩერება) - ამ დროს სასულიერო პირს ეკრძალება წმინდა საიდუმლოთა აღსრულება, ეს შეიძლება იყო მცირე ან დიდი პერიოდი, ამას საეკლესიო სასამართლო წყვეტს. განყენებული სასულიერო პირის მიერ აღსრულებული საიდუმლოებანი არის ჭეშმარიტი, მაგრამ ამის გაკეთების შემთხვევაში მას ედება უფრო მძიმე საეკლესიო სასჯელი. საბერძნეთის ეკლესიის კანონმდებლობით, დაუქორწინებელ სასულიერო პირს მაქსიმუმ ხუთი წელი ედება განყენების სასჯელი, ხოლო დაქორწინებულს შვიდნახევარი წელი, ხოლო მღვდელმთავარს ათი წელი.

5. უპირატესობიდან დაქვეითება - ამას ტრულის მსოფლიო საეკლესიო კრების მეშვიდე და მეშვიდე მსოფლიო საეკლესიო კრების მეხუთე კანონები ადგენენ, ტრულ. მეშვიდე კანონი ადგენს: „შევიტყვეთ, რომ ზოგიერთ ეკლესიაში დიაკვნებს საეკლესიო თანამდებობები უკავიათ და ამიტომ ზოგიერთმა მათგანმა, თავხედურად და თვითნებურად, თავს მღვდლის წინ ჯდომის უფლება მისცა, ამის გამო განვაჩინებთ: დიაკონს, რომც ჰქონდეს რაიმე პატივი, ანუ გარკვეული საეკლესიო თანამდებობა, არ მიეცეს მღვდელზე მაღალი ადგილის დაკავების უფლება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა რაიმე საქმეზე სხვა ქალაქში წარგზავნილი, თავის პატრიარქს ან მიტროპოლიტს წარმოადგენს, რადგან ასეთ შემთხვევაში, იგი მათ ადგილს იკავებს, როგორც ადგილის მცველი და, მხოლოდ ამისთვის არის პატივდებული. ხოლო, ვინც ძალადობით და თავხედობით იკადრებს ამის ჩადენას, ჩამოქვეითდეს თავისი ხარისხიდან და ყველას შორის დარჩეს უკანასკნელი იმ წოდებაში, რომელი წოდებაც თავის ეკლესიაში აქვს“. ასევე მეშვიდე მსოფლიო საეკლესიო კრების მეხუთე კანონი: „სასიკვდილო ცოდვა არის, როცა ზოგიერთები სცოდავენ და გამოუსწორებლობაში მყოფობენ. მაგრამ ამაზე უძვირესია, როცა ქედფიცხელი კეთილმსახურებასა და ჭეშმარიტებას აღუდგება და მამონი ურჩევნია, ვიდრე ღმრთის წინაშე მორჩილება და ამიტომაც არ იცავს დადგენილებებსა და განწესებებს. ასეთებში არ მკვიდრობს უფალი ღმერთი, სანამ არ დამდაბლდება და არ გამოფხიზლდება იგი ცოდვით დაცემისაგან. მას უფრო მართებს ღმერთს შევრდომა და შემუსვრილი გულით შევედრება ამ ცოდვის დატევებისა და შენდობისათვის, და არა უსამართლო მისაცემლით მედიდურობა, ვითარმედ „მახლობელ არს უფალი შემუსვრილთა გულითა...“ (ფს. 33,19). ამის გამო ისინი, რომლებიც იქადიან, რომ ოქროს გაცემით იქმნენ შეყვანილი საეკლესიო დასში და ამ ბოროტ ჩვეულებაზე - რომელიც განაშორებს ღმერთს და ყოველგვარ სამღვდელოებას - იმედს ამყარებენ, ურცხვი პირისახით და დაუმუწავი ბაგეებით განმაქიქებელი სიტყვებით შეურაცხყოფენ სათნო ცხოვრების გამო სულიწმიდის მიერ გამორჩეულებს და ოქროს გაცემის გარეშე დადგენილებს, ამიტომაც ვადგენთ, რომ ვინც ამგვარად იქცევა, პირველ რიგში უნდა ჩამოქვეითდეს თავისი წოდების უმდაბლეს საფეხურზე, ხოლო თუკი დაუდგრომლობას გამოიჩენს, განკანონებით გამოსწორდეს“.

6. ტახდიდან გადაყენება (დამხობა) - ეს სასჯელი შეიძლება დაედოს მხოლოდ ეპისკოპოსს, რის დროსაც ხდება მისი საეპისკოპოსო ტახტიდან გადაყენება და ადმინისტრაციული უფლებების ჩამორთმევა. ამის მიუხედავად, ეპისკოპოსი არ კარგავს მის საეპისკოპოსო ხარისხს და ჩვეულებრივ შეუძლია შეასრულოს წმინდა საიდუმლოებები, მაგრამ იმ ადგილობრივი ეპისკოპოსის ნებართვით, სადაც იცხოვრებს.

7. ფულადი სასჯელი - ეს სასჯელი ედება დაქორწინებულ სასულიერო პირს, რის დროსაც გარკვეული პერიოდი მას ეზღუდება ხელფასის ან პენსიის აღება.

8. გადაადგილება - ამ დროს სასულიერო პირის ან მონოზვნის გადაყვანა ხდება ერთი ადგილიდან მეორეში (სამრევლო, მონასტერი).

9. საყვედური - ეს კონკრეტული ნაკლებად ატარებს სასჯელის ხასიათს, მაგრამ საყვედური შეიძლება გამოეცხადოს სასულიერო დასის ნებისმიერ წევრს.

საბერძნეთის ეკლესიის მართვა-გამგეობის დებულების მიხედვით[3], სასულიერო პირთა და მონოზონთა დანაშაულებები, რომლებიც შეეხებათ მათ საეკლესიო ვალდებულებებს, განისჯებიან შესაბამის საეკლესიო სასამართლოზე[4], განმსჯელობითი ხასიათი შეიძლება გააჩნდეს, როგორც მსოფლიო კრებას, ასევე პანორთოდოქსულ (საერთომართლმადიდებლურ) კრებას, სადაც თავს იყრის მართლმადიდებელი ეპისკოპატი სრული შემადგენლობით. ზოგადად, კლირიკოსის განკვეთის ან განყენების საკითხს მეტად ფაქიზად უნდა მოვეკიდოთ, რადგან გამოტანილ მსჯავრს დასაბუთება სჭირდება, რომელიც უნდა ემყარებოდეს წმინდა კანონებს, მაგრამ ასევე სრული სიზუსტით უნდა იყოს დაცული სასამართლო პროცესის მიმდინარეობის წესი, მსჯავრის დამტკიცების შემთხვევაში ეკლესია მსჯავრდებულს იწვევს აპოლოგიაში, სადაც ის ვალდებულია თავის გასამართლებელი არგუმენტები წარმოადგინოს, სწორედ ამის შემდეგ ხდება საბოლოო მსჯავრის გამოტანა. მართლმადიდებელ ეკლესიას შესაძლოა ჰქონდეს რამდენიმე სახის საეკლესიო სასამართლო, ესენია: ა) საეპისკოპოსო; ბ) პირველი კლასის სინოდალური სასამართლო; გ) მეორე კლასის სინოდალური სასამართლო; დ) პირველი კლასის სინოდალური სასამართლო მღვდელმთავრებისათვის; ე) მეორე კლასის სინოდალური სასამართლო მღვდელმთვრებისათვის[5]; ვ) სასამართლო სინოდალური მღვდელმთვრებისათვის. მაშ, განვიხილოთ ყოველი მათგანის უფლებამოსილებანი:

1. საეპისკოპოსო სასამართლო - ფუნქციონირებს ეკლესიის ყველა ეპარქიაში, ხოლო დანარჩენები უშუალოდ საპატრიარქოში (სამთავარეპისკოპოსოში ან სამიტროპოლიტოში). სასამართლო შედგება ადგილობრივი მღვდელმთვრისგან, როგორც თავმჯდომარე და ორი მღვდლისაგან. ამ ორ სასულიერო პირთა დამტკიცება ამ ადგილზე ხდება სამი წლის ვადით ეკლესიის მუდმივმოქმედი სინოდის განჩინებით, ამას წინ უძღვის ადგილობრივი ეპისკოპოსის წინადადება. გადამწყვეტია საეპისკოპოსო სასამართლოს თავმჯდომრის (მღვდელმთავრის) ხმა, ხოლო ორ მღვდელს განხვავებული აზრის ქონის შემთხვევაში, აქვთ უფლება აქტების წიგნში შეიტანონ მათი პოზიცია. საეპისკოპოსო სასამართლოს უფლებამოსილებაში შედის ეპარქიის სასულიერო პირებისა (მღვდლები ან დიაკვნები) და მონაზონთა განსჯა მათი კანონიკური დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში. ასევე, კონკრეტული ეპარქიის საეპისკოპოსო სასამართლოს სრული უფლება გააჩნია განსაჯოს ნებისმიერი სასულიერო პირი და მონაზონი, თუ მათ ეპარქიის ფარგლებს შიგნით ჩაიდინეს დანაშული (მაგ. ნებართვის გარეშე საიდუმლოთა აღსრულება და ა.შ.). საეპისკოპოსო სასამართლომ შეუძლია შემდეგი სახის სასჯელი დაადოს: ა) გაფრთხილება, ბ) ფულადი სასჯელი (ხელფასი შეუწყვიტოს), გ) განყენება - წელიწად-ნახევარი დაქორწინებულის, ხოლო ერთი წელი დაუქორწინებლების, დ) საეკლესიო წოდების ჩამორთმევა (არქიმანდრტობა, დეკანოზობა ან სხვ.). იმ შემთხვევაში თუ ჩადენილი დანაშაული არის მძიმე, საეპისკოპოსო სასამართლო საკითს პირველი კლასის სინოდალურ სასამართლოს გადასცემს.

2. პირველი საინსტაციო სინოდალური სასამართლო - შედგება მუდმივმოქმედი წმინდა სინოდის ხუთი მღვდელმთავრისაგან, რომლის თავმჯდომარე იქნება სინოდის წევრებიდან ქიროტონიით უპირატესი მღვდელმთავარი, რომელთა არჩევა ერთი წლის ვადით, ანუ ერთი სინოდალური პერიოდი. თუ თავმჯდომარე ვერ ესწრება განსჯის პროცესს, მაშინ მის მოვალეობას იღებს ქიროტონიით შემდეგი მღვდელმთავარი. პირველი კლასის სინოდალური სასამართლო განსჯის ყველა იმ კლირიკოსს და მონაზონს, რომელთა განსჯა ვერ მოხდა საეპისკოპოსო სასამართლოზე (უფლებამოსილების არქონის გამო), ასევე, განიხილავს საჩივრებს საეპისკოპოსო სასამართლოს მიერ გამოტანილ განჩინების შესახებ.

3. მეორე საინსტაციო სინოდალური სასამართლო - შედგება შვიდი მღვდელმთავრისგან, წმინდა სინოდის თავმჯდომრისაგან[6] და მუდმივმოქმედი წმინდა სინოდის ექვსი წევრი, რომელნიც არ არიან პირველი კლასის სასამართლოს წევრები. მათი არჩევაც ერთი წლით კვლავ ქიტორონიის მიხედვით ხდება. მეორე კლასის სინოდალური სასამართლო განიხილავს და განსჯის პირველი კლასის სასამართლოს მიერ მიღებული განჩინების საჩივრებს.

4. პირველი საინსტაციო სასამართლო მღვდელმთავრებისათვის - შედგება მუდმივმოქმედი წმინდა სინოდის თორმეტი მღვდელმთავრისგან, სასამართლო პროცესს თავმჯდომარეობს ქიროტონიით უპირატესი მღვდელმთავარი. განსჯის მღვდელმთავართა დანაშაულებებს, რის შემდეგაც კონკრეტულ ეპისკოპოსს შეუძლია შემდეგი სასჯელი დაადოს: ა) გაფრთხილება, ბ) განყენება, გ) საყდრიდან გადაყენება და დ) განკვეთა.

5. მეორე საინსტაციო სასამართლო მღვდელმთავრებისათვის - რომლის წევრებიც არიან წმინდა სინოდის თავმჯდომარე (პატრიარქი, მთავარეპისკოპოსი ან მიტროპოლიტი) და ქიროტონიით 14 უპირატესი მღვდელმთავარი, რომელნიც არ არიან მუდმივმოქმედი წმინდა სინოდის წევრები. განიხილავს და განსჯის პირველი კლასის სასამართლოს განჩინების წინააღმდეგ შეტანილ საჩივრებს.

6. სასამართლო სინოდალური მღვდელმთავრებისათვის - შედგება მოქმედ მღვდელმთავართა (ისინი რომელნიც ეპარქიებს მართავენ) ერთი მესამედით, მათი რაოდენობა უნდა აღემატებოდეს 15-ს[7]. ეს სასამართლო უფლებამოსილია განსაჯოს თვით სინოდის თავმჯდომარე ანუ ეკლესიის მწყემსმთავარი და მუდმივმოქმედი წმინდა სინოდის წევრები და დაადოს ნებისმიერი სახის საეკლესიო სასჯელი.

ზემოაღნიშნულთა გარდა, არსებობს კიდევ სხვა ორგანოები, რომელთაც გააჩნიათ სასამართლო ხასიათი, მაგალითად, იერარქიის წმინდა სინოდი, რომელსაც ყველა მოქმედი (ეპარქიათა მმართველი) მღვდელმთავარი ესწრება, სინოდალური განჩინებით შეიძლება ეკლესიის ნებისმიერი წევრი დიდი შეჩვენებით დაისაჯოს (ანათემაზე გადაცემა).

ნაწილი მეორე

საეკლესიო სასამართლოს პროცედურა და ჩატარების წესი

საბოლოო მსჯავრის გამოტანამდე, ეკლესიის კანონიკური ტრადიციის მიხედვით არსებობს წინასწარ განსაზღვრული პროცესი რაც ამას წინ უძღვის. ეს შეიძლება დაიყოს ხუთ ძირითად ნაწილად: ა) ბრალდება - დაკითხვა (აპოლოგია), ბ) დამამტკიცებელი საშუალებები, გ) ძირითადი პროცედურა, დ) გასაჩივრების საშუალებები და ე) ბოლოს მსჯავრის აღსრულება. მთელი ეს სისტემა აგებულია წმინდა კანონებზე დაყრდნობით, რადგან არაერთხელ უსაუბრიათ წმინდა კანონისტები[8] საეკლესიო სასამართლოს შესახებ. ზემოაღნიშნული ხუთი ძირითდი პუნქტი წარმოადგენენ პროცედურის ჩატარების მნიშვნელოვან ფაქტორს, რის მიხედვითაც უნდა მოხდეს კონკრეტული პირის განსჯა. მაშ, გადავხედოთ სათითაოდ თუ როგორ მიმდინარეობს მთელი ეს პროცესი.

1. ბრალდება - დაკითხვა - ბრალის წაყენების პროცესი იწყება როდესაც კონკრეტული კლირიკოსი აღიარებს დანაშაულს, ან კიდევ, თუ ვინმე მის წინააღმდეგ შეიტანს სარჩელს. სარჩელის შეტანა მღვდლის, დიაკვნის და მონაზვნის წინააღმდეგ შედის ეპარქიის (რომელსაც კლირიკოსი ეკუთვნის) მღვდელმთავრის მდივანთან, ხოლო მღვდელმთვრის წინააღმდეგ სარჩელი შედის მუდმივმოქმედი წმიდნა სინოდის სამდივნოში. ე.ი. შესაბამისი სამართლებრივი ორგანო არის უშუალოდ მღვდელმთავარი და წმინდა სინოდი. ამ დროს ხდება ბრალდებულის გამოძახება დასაკითხვად, რის დროსაც კლირიკოსი (სასულიერო პირი) ცდილობს მისი ჭეშმარიტების დამტკიცებას, სადაც ის იყენებს ყველა დამამტკიცებელ საშუალებას, საეკლესიო სასამართლო იძახებს მოწმეებს და პარალელურად ხდება მათი დაკითხვაც. იკვლევს ყველა წარდგენილ დამამტკიცებელ საბუთს. ბრალდებულ კლირიკოსს აქვს უფლება აიყვანოს ადვოკატი, რათა ითხოვოს დოკუმენტებთან დაკავშირებულ საკითხებში თანამშრომლობა. დაკითხვის დასრულების შემდეგ, ბრალდებული წარადგენს მის ყველა სასამართლო დოკუმენტაციას პირად წერილთან ერთად და გადასცემს ადგილობრივ მღვდელმთვარს, იმ შემთხვევაში თუ ბრალდებული თვითონ მღვდელმთავარია, მაშინ ეს მუდმივმოქმედ წმინდა სინოდის სამდივნოში ხდება. ამის შემდეგ არსებობს სამი შესაძლებლობა: ა) თუ ვერ დამტკიცდა ბრალდება, დაიხუროს სასამართლო პროცესი; ბ) დაინიშნოს დამატებითი დაკითხვა ან გ) გადაეცეს წმინდა სინოდის შესაბამის ორგანოს საკითხის გამოსაკვლევად.

2. დამამტკიცებელი საშუალებები - საეკლესიო სასამართლოში დამამტკიცებელ საშუალებებად მიიჩნევა მოწმეები, დოკუმენტები, თვითმხილველობა და ბრალდებულის აღიარება. საეკლესიო მოსამართლე იღებს ყველა ამ მტკიცებულებას, რასაც შეიძლება დაეყრდნოს და მსჯავრი გამოიტანოს, მაგრამ მხოლოდ ერთი მოწმე საკმარისი არ არის (testis unus testis nullus)[9]. 14 წლამდე მოწმეები არ მიიღებიან, ასევე ისინი ვისაც გონებრივი დარღვევები გააჩნიათ, ბრალდებულის ნათესავები და ის სასულიერო პირები, რომელთაც აღსარებიდან გააჩნიათ რაიმე სახის ინფორმაცია.

3. ძირითადი პროცედურა - ეს არის პროცესი როდესაც უკვე მიმდინარეობს სასამართლო, იმართება დიალოგი მოსამართლესა და ბრალდებულს შორის, ხალხის დასწრება შეზღუდულია. პროცესზე მხოლოდ კლირიკოსებისა და მონაზვნების დასწრება არის შესაძლებელი. საეკლესიო მოსამართლე ბრალდებულს მოუწოდებს აპოლოგიისკენ, რის დროსაც ხდება მტკიცებულებების წარდგენა (დოკუმენტების შემთხვევაში საჯაროდ წაკითხვა). კონკრეტული პირი ცდილობს საკუთარი უდანაშაულობის დამტკიცებას. ბრალდებულს სრული უფლება გააჩნია სასამართლო პროცესზე წარსდგეს მის ადვოკატთან ერთად, რომელიც შეიძლება იყოს საერო ან სასულიერო პირი. საეკლესიო სასამართლო გადაწყვეტილებას იღებს ხმათა უმრავლესობით. ხმების თანაბრად გაყოფის შემთხვევაში, მაშინ განჩინებად მიღებული იქნება ბრალდებულის სასარგებლოდ.

4. გასაჩივრების საშუალებები - ამის სამი ძირითადი გზა არსებობს: ა) განჩინების გასაჩივრება ადგილობრივ ეკლესიაში, ბ) სააპელაციო სასამართლო - მსოფლიო საყდარზე მიმართვა, რის შესახებაც მესამე ნაწილში ვისაუბებთ და გ) ხელახლა განხილვის (თხოვნა) განაცხადი. მართლმაიდებელი ეკლესიის სტრუქტურა, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, აგებულია სინოდალურ და დემოკრატიულ სისტემაზე, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ისე, როგორც ეკლესიის ყველა წევრი თანასწორია, ასევე სასულიერო პირებიც თანასწორნი არიან საკუთარ იერარქიულ ხარისხში, მაგალითად, პატრიარქი, მთავარეპისკოპოსი, მიტროპოლიტი და ეპისკოპოსი არიან ერთმანეთის თანაბარი, რადგან ყველა მათგანს გააჩნია ეპისკოპოსობის პატივი, მხოლოდ მათი მოვალეობები განსხვავდება, მაგრამ საეკლესიო კანონების წინაშე სასულიეროც და საერო პირებიც თანაბარნი არიან, ნებისმიერი მათგანი განსჯა არის შესაძლებელი. მართლმაიდიდებელი ეკლესიის უმაღლესი სასამართლო ორგანო არის მსოფლიო ან პანორთოდოქსული კრება, რომელსაც შეუძლია საბოლოო განაჩენი გამოუტანოს ნებისმიერს, იმ შემთხვევაში თუ არ მოინანიებს მის დანაშაულს. მაშინ, როდესაც უკვე საეკლესიო სასამართლო გამოიტანს მსჯავრს, ეკლესიის ყოველ წევრს აქვს გასაჩივრების უფლება.

ა. განჩინების გასაჩივრება (სარჩელის შეტანა) უკვე გამოტანილი განჩინების საწინააღმდეგოდ შესაძლებელია კვლავ საეკლესიო სასამართლოში. საჩივრის შეტანა შესაძლებელია იმ შემთხვევაში როდესაც:

ა) საეპისკოპოსო სასამართლო თუ მას ხელფასის ან პენსიის მიღება ორ თვეზე დიდი ხნით შეუწყდა, ასევე თუ განყენებულია ექვს თვეზე დიდი ხნით და თუ საეკლესიო ხარისხი ჩამოერთვა (არქიმანდრიტობა ან დეკანოზობა).

ბ) პირველი კლასის სასამართლომ, რომელიც მღვდელმთავრებს განსჯის ნებისმიერი დროის განყენება გამოუტანა სასჯელად, ან ტახტიდან გადააყენა ან კიდევ განკვეთა.

ბ. ხელახლა განხილვის განაცხადი შედის უშუალოდ იერარქიის წმინდა სინოდის სხდომაზე, ნებისმიერი საეკლესიო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების შესახებ წმინდა სინოდს აქვს უფლება ან დაამტკიცოს ან გააუქმოს ეს დადგენილება.

გ. აპელაციის თხოვნით მიმართვა მსოფლიო პატრიარქზე, როგორც ამას მეოთხე მსოფლიო საეკლესიო კრების კანონები ადგენენ, შესაძლებელია იმ შემთხვევაში, თუ მოხდა მღვდელმთავრის ან ზოგადად კლირიკოსის განყენება, ტახტიდან გადაყენება ან კიდევ განკვეთა. ბრალდებული სასულიერო პირი სასამართლო დოკუმენტაციითა და დამამტკიცებელი საშუალებებით მიმართავს მსოფლიო საპატრაირქოს, რის დროსაც მსოფლიო საყდარი საკითხს ხელახლა შეისწავლის და გამოაქვს განაჩენი, ეს შეიძლება იყოს ბრალდებულის გამართლება და მისი ხარისხში აღდგენა, ან დაამტკიცებს უკვე მიღებულ სასჯელს.

ნაწილი მესამე

მსოფლიო საპატრიარქოს უფლება აპელაციის შესახებ და წმინდა კანონები

საჭიროდ მიგვაჩნია აპელაციის საკითხი უფრო მეტად გავშალოთ, რომ მკითხველს გაუადვილდეს ამის გაგება. მაშ წმინდა კანობები შემდეგში მდგომარეობენ: „თუ რომელიმე კლერიკოსს სამართლებრივი დავა ექნება სხვა კლერიკოსთან, გვერდს ნუ აუვლის თავის ეპისკოპოსს და სამოქალაქო სასამართლოს ნუ მიმართავს. თავდაპირველად თავის ეპისკოპოსთან აწარმოოს საქმე, ან მისი ნებართვით ორივე მხარის მიერ არჩეულმა პირებმა შეადგინონ სასამართლო. ხოლო ვინც ამის საწინააღმდეგოდ მოიქცევა, კანონის ძალით დაისაჯოს; თუ კლერიკოსს თავის, ან სხვა ეპარქიის ეპისკოპოსთან აქვს სამართლებრივი დავა, მაშინ სამთავროს კრებამ გადაწყვიტოს; ხოლო თუ მიტროპოლიტის უკმაყოფილო იქნება ეპისკოპოსი ან კლერიკოსი, მაშინ დიდი სამთავროს ეგზარქოსს მიმართოს, ან კონსტანტინოპოლის სამეუფო საყდარს და მის წინაშე გასამართლდეს“ - მეოთხე მსოფლიო კრების მეცხრე კანონი, „თითოეულ ეპარქიაში, სოფლებსა თუ დაბებში არსებული სამრევლოები უცვლელად უნდა დარჩნენ მათი მმართველი ეპისკოპოსების ხელისუფლების ქვეშ, მით უფრო, თუ ისინი ოცდაათი წლის მანძილზე დავის გარეშე წინამძღვრობდნენ და მართავდნენ აღნიშნულ სამრევლოებს; ხოლო იმ შემთხვევაში, თუკი ოცდაათწლიანი ვადის გასვლამდე რაიმე დავას ჰქონდა ან ექნება ადგილი სამრევლოთა განმგებლობის თაობაზე, მაშინ ვინც თავს განაწყენებულად ჩათვლის, ამის შესახებ სარჩელი აღძრას სამთავრო კრების წინაშე; ვინც თავისი მიტროპოლიტის მხრიდან დაიჩაგრება, შეუძლია მიმართოს დიდი სამთავროს ეგზარქოსის, ანდა კონსტანტინოპოლის საყდრის სამსჯავროს; ხოლო, თუ ხელისუფლების ძალისხმევით რომელიმე ქალაქი იქნება დაბრუნებული, ან შემდგომში დაბრუნდება, მაშინ საეკლესიო სამრევლოების დანაწილება, დაე, სამოქალაქო და საერო წესით დადგენილ ტერიტორიულ დაყოფას შეესაბამებოდეს“ - იგივე კრების მეცხრამეტე კანონი.

აუცილებელია გადავხედოთ ამ კანონების განმარტებას რომელსაც გააჩნია ზუსტად გათვლილი მეთოდი, რათა არ მოხდეს წმინდა და საღმრთო კანონების არასწორი ინტერპრეტირება და საეკლესიო სტრუქტურის დაშლა. „ძირითადად სირთულეები იქიდან მომდინარეობს, რამდენადაც უჩვეულო არ უნდა იყოს, რომ მართლმაიდებელ ეკლესიას გააჩნია დიდი რაოდენობის სამართლის მასალა, რადგან წმინდა ეკლესია არ აღიარებს მხოლოდ შვიდ მსოფლიო საეკლესიო კრებას, არამედ მათთან ერთად ადგილობრივ კრებებსაც, რომელთა ავტორიტეტიც არ არის ნაკლები... ეკლესიის სამართალი განუყრელად არის კავშირში უშუალოდ ეკლესიის ცხოვრებასთან, მსოფლიო საეკლესიო კრებების შემდეგ ეკლესიაში არ დასრულებულა გადაუდებელი და პრობლემატური საკითხების წამოჭრა, რის გამოც ეკლესიის კანონიკური სამართლის ფარგლები ვერ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ პირველი რვა საუკუნით, მაგრამ მხოლოდ რაოდენობა ან რიცხოვნობა არ არის ის, რაც სირთულეებს ქმნის, ასევე არის ამ კანონთა შინაარსი, ხშირად კანონები იმეორებენ კონკრეტულ საკითხს, ხშირად კი ერთმანეთთან წინააღმდეგობაშიც მოდიან. როგორც ბრძენი პროფესორი ალივაზატუ იტყოდა „ზოგი კანონის მიხედვით შესაძლებელია კლირიკოსის უკანასკნელ სასჯელს მიეცეს, მაგრამ ზოგის მიხედვით შეიძლება ეს კლირიკოსი ყოვლად უდანაშაულოდ გამოაცხადოს“. მაგალითად მოციქულთა 26-ე კანონი ქიროტესიის შემდეგ წიგნისმკითხველს აძლევს ქორწინების უფლებას, ხოლო კართაგენის 16-ე ამას კრძალავს. ანკარას კრების მეათე კანონი დიაკვნებს კონკრეტული პირობით აძლევს ქორწინების უფლებას, მაგრამ ტრულის მეექვსე ამის შესაძლებლობას გამორიცხავს...[10]“. მართლმადიდებელი ეკლესიის კანონიკური ტრადიციის თანახმად, არსებობენ კანონები რომელთაც გააჩნიას მსოფლიო და მუდმივი ხასიათი, ზოგი მიიღეს იმ ეპოქაში კონკრეტული პრობლემის გადასაჭრელად და დამუშავებას საჭიროებენ, ან შეიძლება „ანალოგიით“ ანუ პარალელი გაევლოს დღევანდელ პრობლემასთან და მასზე დაყრდნობით მოხდეს საკითხის გადაჭრა. წმინდა კანონების განმარტებისას, მეტად მნიშვნელოვანია მიმღები კრების ისტორიის, იმ კონკრეტულ ეპოქაში არსებული საკითხების, კანონის მიღების მიზეზების ძირეული შესწავლა[11], რის შემდეგაც მკვლევარი ეპოქის პრობლემას დაუკავშირებს კანონის მიღების მიზეზს და შინაარსს, ასევე, აუცილებელია ცნობილი ბიზანტიელი კანონოლოგოსების (ბალსამონი, ზონარა და არისტინოსი) კომენტარების წაკითხვა. ამის შემდეგ უკვე შესაძლებელია განისაზღვროს რამდენად მართებულია ასეთი კანონის გამოყენება კონრეტული საკითხის გადაწყვეტისას.

ჩვენ ახლა წინ გვაქვს ორი კანონი, რომელიც მეოთხე მსოფლიო საეკლესიო კრებამ ქალკედონში 451 წელს მიიღო. მონაწილეობას ღებულობდნენ მსოფლიო (მაშინ ცნობილი) ეკლესიებიდან წარმომადგენლები. კრებამ ჯამში მიიღო 30 კანონი. აქედან ჩვენ კონრეტული საკითხისათვის გამოვყავით მე-9 და მე-17 კანონები, რომლებიც შეეხებათ მსოფლიო საპატრიარქოს ამ განსაკთრებულ უფლებაზე. თუ გადავხედავთ დიდი კანონოლოგოს ალექსი არისტინოსის ამ კანონთა განმარტებას, ის ხაზს უსვამს ამ ინსტიტუციის არსებობის უფლებას და აღნიშნავს, რომ მსგავსი უფლება არ მიუნიჭებია არცერთ კრებას არცერთ პატრიარქზე, ეს უფლებამოსილება მხოლოდ მსოფლიო საყდარს მიენიჭა. იმავე აზრზეა ბალსამონიც და იზიარებს არისტინოსის პოზიციას[12]. ეს პრაქტიკა სრულიად არ სცდება მართლმადიდებელი ეკლესიის ტრადიციას, არამედ მსოფლიო პატრიარქზე მინიჭებული აპელაციის უფლება მიღებული და დამტკიცებულია მსოფლიო კრების მიერ.

საეკლესიო კანონიკის თანახმად განკვეთილის აღდგენა[13] შესაძლებელია იმავე ეკლესიის მიერ რომელმაც განყვეთა ან განაყენა[14] და მსოფლიო საპატრიარქოს, მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ კონკრეტული პირი (განკვეთილი) მიმართავს მსოფლიო საპატრიარქოს ხელახლა განიხილოს მისი საკითხი და საბოლოო განჩინება გამოიტანოს. პირველ ათასწლეულში ამის უფლება ჰქონდა რომის ეკლესიასაც, მაგრამ ევქარისტიული ერთობის და ეკლესიათა გაყოფის შემდეგ ეს უფლება ექსკლუზიურად მხოლოდ მსოფლიო საპატრიარქოს დარჩა. ამას კი მსოფლიო საეკლესიო კრებების განჩინებები ადგენენ.

სარდიკის კრების მეხუთე კანონი განსაზღვრავს და ადგენს რომის ეკლესიის (მხოლოდ) უფლებას აპელაციის შესახებ სადაც ვკითხულობთ: „თუ ვინმე ეპსკოპოსის შესახებ შემოვა მხილება, შეიკრიბებიან იმ სამრევლოს ეისკოპოსები და მას დაამხობენ საყდრიდან, ხოლო იგი სამართლის საძებრად გაიქცეს სანატრელი რომის ეკლესიის ეპისკოპოსთან და ისურვებს, რომ მანაც მოუსმინოს მას, ის კი სამართლიანად მიიჩნევს მისი საქმის ხელახლა გამოძიებას, რომაელმა ეპისკოპოსმა უნდა მისწეროს მეზობელი სამთავროს ეპისკოპოსებს, რომ სწრაფად და ზედმიწევნით გამოიძიონ ყოველივე და ჭეშმარიტი სარწმუნოების შესაფერისად გამოიტანონ საქმის განაჩენი. თუ ვინმე ითხოვდეს მისი საქმის ხელახლა განხილვას და თავისი ვედრებით დაარწმუნოს რომის ეპისკოპოსი საქმის ხელახალი განხილვის აუცილებლობაში, მის გვერდით მყოფი, მეზობელი მღვდელი გაგზავნოს და დაადგინოს მოსამართლეთა გაგზავნა ეპისკოპოსთან. მოსამართლედ წარგზავნილებს კი აქვს იმის ხელისუფლება, ვინც გაგზავნა ისინი. ეს როცა ასე იქნება, თუ რომის ეპისკოპოსი იფიქრებს, რომ ეს საკმარისია გამოსაძიებელი საქმის ზედმიწევნით შესასწავლად, მიიღოს ის გადაწყვეტილება ეპისკოპოსის შესახებ, რაც საჭიროდ მიაჩნია მის ბრძნულ განზრახვას[15]“. კანონის თანახმად რომის ეპისკოპოსს სრული უფლება გააჩნდა სხვა ადგილორბივი ეკლესიებიდან შესული საჩივრები მიეღო და საკითხი ხელასხლა განეხილა და განესაჯა, მაგალითად თუ განკვეთილი სასულიერო პირი მიაშურებდა რომს აპელაციის თხოვნით, რომის ეპისკოპოსს გააჩნდა უფლება ადგილობრივი სინოდის განჩინებით, კონკრეტული პირი მის ძველ ხარისხში კვლავ აღედგინა. ზუსტად იგივე უფლება მიენიჭა მსოფლიო პატრიარქსაც მეოთხე მსოფლიო კრების მეცხრე კანონით მიენიჭა სადაც ვკითხულობთ: „თუ რომელიმე კლერიკოსს სამართლებრივი დავა ექნება სხვა კლერიკოსთან, გვერდს ნუ აუვლის თავის ეპისკოპოსს და სამოქალაქო სასამართლოს ნუ მიმართავს. თავდაპირველად თავის ეპისკოპოსთან აწარმოოს საქმე, ან მისი ნებართვით ორივე მხარის მიერ არჩეულმა პირებმა შეადგინონ სასამართლო. ხოლო ვინც ამის საწინააღმდეგოდ მოიქცევა, კანონის ძალით დაისაჯოს; თუ კლერიკოსს თავის, ან სხვა ეპარქიის ეპისკოპოსთან აქვს სამართლებრივი დავა, მაშინ სამთავროს კრებამ გადაწყვიტოს; ხოლო თუ მიტროპოლიტის უკმაყოფილო იქნება ეპისკოპოსი ან კლერიკოსი, მაშინ დიდი სამთავროს ეგზარქოსს მიმართოს, ან კონსტანტინოპოლის სამეუფო საყდარს და მის წინაშე გასამართლდეს[16]“, კანონის განმარტებისას ბიზანტიელი კანონისტები ბალსამონი და არისტინე ხაზს უსვამენ ფაქტს, რომ არცერთმა სასულიერო პირმა მიმართოს საერო სასამართლოს, არამედ ადგილობრივ ეკლესიას, ხოლო თუ ვერ პოვა სამართალი მაშინ კონსტანტინოპოლის პატრიარქს მიმართოს და იქ განისაჯოს ხელახლა[17]. ეს კანონი ასევე 691 წელს გაიმეორა და დაამტკიცა ტრულის მსოფლიო საეკლესიო კრებამა იგივე 36-ე კანონით[18].

ანტიოქიის მეთორმეტე კანონში ვკითხულობთ: „თუ თავისი ეპისკოპოსისაგან განკვეთილი მღვდელი და დიაკონი, ან კრების მიერ განკვეთილი ეპისკოპოსი გაბედავს მეფის შეწუხებას ჩივილით, უნდა შეკრიბოს ეპისკოპოსების უფრო დიდი კრება და [განკვეთილმა], თუ მას ჰგონია, რომ აქვს რაიმე თავის გასამართლებელი, უნდა უთხრას ეს ეპისკოპოსების უმრავლესობას და დასჯერდეს მათ განაჩენსა და მსჯავრს. ხოლო თუ მათი ბჭობის შემდეგაც სულმოკლედ იჩივლებს მეფესთან, ის აღარ იქნება შენდობის ღირსი. მას აღარ გაამართლებენ და აღარ უნდა ჰქონდეს იმედი, რომ მისი პატივი აღდგება[19]“. თუ ეკლესიამ სასულიერო პირი განკვეთა მას აქვს აპოლოგიის (თავის მართლმების) უფლება, ხოლო თუ მის საკითხს მიიტან საერო ხელისუფლებამდე აღდგენის იმედი აღარ უნდა ჰქონდეს, მაგრამ, იმ შემთხვევაში თუ სასულიერო პირი მიმართავს მსოფლიო საყდარს აპელაციის თხოვნით, მსოფლიო პატრიარქს წმინდა სინოდთან ერთად აქვს უფლება საკითხი ხელახლა განიხილოს და საბოლოო მსჯავრი გამოიტანოს. ამ კანონის კომენტარებში ბალსამონი საუბრობს ამის შესაძლებლობაზე და ხაზს უსვამს, რომ მსოფლიო საპატრიარქოს გადაწყვეტილების გასაჩივრება აღარ ხდება, რადგან ეს საბოლოო მსჯავრი იქნება, ხოლო მსოფლიო პატრიარქის მიერ განკვეთილი ვერავის ვერ მიმართავს აპელაციის თხოვნით[20]. ბალსამონი კანონის განმარტებისას წერს: „მეორე და მეოთხე მსოფლიო (საეკლესიო) კრებებმა კონსტანტინოპოლის პატრიარქს გადასცეს პაპის უფლებები და დაადგინეს იგივენაირად იქნეს პატივდებული როგორც რომის ეპისკოპოსი. მსოფლიო პატრიარქის გადაწყვეტილება არ ექვემდებარება აპელაციას... ამის გამო სინოდალური პროტესტები და მეფეთა უფლებები ამ საკითხთან მიმართებაში გაბათილებულია (ესეიგი არცერთ ადგილობრივ ეკლესიას არ გააჩნია უფლება განსაჯოს მსოფლიო საყდრის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება). აპელაციის ეს უფლება რაც კონსტანტინოპოლელს გააჩნია, არავის აქვს უფლება დაგმოს ან გააუქმოს, ნებისმიერი მიზეზის წარდგენის შემთხვევაშიც კი. ნებისმიერი ადამიანის განსჯისას ეს იქნება სასულიერო პირი, ერისკაცი, ერისკაცი სასულიერო პირთან ერთად თუ ეს იქნება მეფის ბრძანება... არავის მხრიდან არ არის შესაძლებელი ამ გადაწყვეტილების ხელახლა განსჯა (ან გაუქმება), ხოლო ის ვინც ამას გაბედავს მიმართოს მეფეს და მის ჩარევას მოითხოვს, რათა გააუქმოს საპატრიარქო გადაწყვეტილება, ის ამ კანონკრეტული კანონით (ანტიოქიის მე-12-ე კანონი) დადგენილ სასჯელს ექვემდებარება. თუ მეფეს არ აქვს უფლება განსაჯოს რომელიმე მიტროპოლიტის გადაწყვეტილება, მით უფრო მეტად არ გააჩნია ასეთი უფლება მეფეს, განსაჯოს მსოფლიო პატრიარქის გადაწყვეტილება[21]“.

[1] მათ, რომელთაც სურთ წიგნის ორიგინალი ვერსია, იხილეთ: Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος, Εκκλησιαστικό Δίκαιο – Θεωρία και Νομολογία, გამომც. Μπαρμπουνάκης, Θεσσαλονίκη 2013, გვ. 542-560. ამ სტატიის ორივე ნაწილი წარმოადგენს სრულად თარგმანს, მცირე კომენტარებით, რათა მხითხველს გაუადვილდეს საკითხის გაგება. [2] როგორც ყველასთვის ცნობილია, არსებობს განსხვავება კანონიკურ და საეკლესიო სამართლებში. პირველი შეეხება უშუალოდ მსოფლიო და ადგილობივ კრებათა განჩინებებს, ასევე წმინდა მამათა კანონებს, ღვთისმეტყველების ეს დარგი იკვლვევს კანონების წარმოშობის, მიღების და გამოყენების ისტორიას. რაც შეეხება საეკლესიო სამართალს, ეს უფრო ვრცელი დარგია, მოიცავს სრულად კანონიკურ სამართალს, მაგრამ კონცენტრირებულია ადგილობრივ ეკლესიათა სამართალზე, რადგან ყველა ადგილობრივ მართლმადიდებელ ეკლესიას გააჩნია კანონიკური დადგენილებები, რომლებიც მხოლოდ კონკრეტულ ეკლესიას ეხება, მაგალითად მართვა-გამგეობის დებულება, ურთიერთობის დარეგულირება სახელმწიფოსთან და ა.შ. [3] როგორც უკვე აღვნიშნეთ, მოგვყავს სასამართლო სისტემის მსოფლიო საპატრიარქოს მაგალითი, რადგან ამ განხრით მეტად მოწესრიგებული და ჩამოყალიბებულია, ამიტომაც დიდი სიყვარულითა და თავმდაბლობით ვთავაზობთ საქართველოს ეკლესიის უწმინდეს მღვდელმთვრებს ეს საკითხი განიხილონ და შექმნას საეკლესიო სასამართლო ეკლესიის საკეთილდღეოდ. [4] http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/history/katastatikos_xarths_ekklhsia_ths_ellados.htm. [5] როგორც მოგეხსენებათ, არსებობენ დამხმარე ეპისკოპოსები ან კიდევ პენსიონერები, რომლებიც არ არიან წმინდა სინოდის წევრი მღვდელმთავრები. [6] პატრიარქი, მთავარეპისკოპოსი ან მიტროპოლიტი, ეს დამოკიდებულია ადგილობრივი ეკლესიის ადმინისტრაციულ მოწყობაზე. მართლმადიდებელი მწყემსმთავრებიდან მთავარეპისკოპოსი როგორც ეკლესიის მმართველი ჰყავს კვიპროსს, საბერძნეთს, ალბანეთს, ხოლო მიტროპოლიტები როგორც ეკლესიის მმართველნი ჰყავს პოლონეთს, ჩეხოსლოვაკიას და უკრაინას. [7] უკვე „ნასამართლევი“ მღვდელმთვრები ვერ იღებენ მონაწილეობას ასეთ სასამართლოში. [8] კართაგენის ადგილობრივი კრების მეთხუთმეტე კანონის კომენტარებში (განმარტებაში) ბიზანტიელი კანონისტები ზონარა, ბალსამონი და არისტინოსი საუბრობენ საეკლესიო სასამართლოს სტრუქტურაზე - იხ. Ράλλη Γ.Α., Ποτλή Μ., Σύνταγμα Θείων και Ιερών Κανόνων Γ’, გამომც. Χαρτοφύλλακος, Αθήνα 1853, გვ. 330-341. [9] ამ საკითხის შესახებ ცნობებს ხშირად ვხვდებით სხვადასხვა ჰაგიოგრაფიულ ნაწარმოებებში. [10] Αρχοντώνη Βαρθολομαίου (Αρχιμ.), Περί των Κωδικοποιήσιν των Ι. Καόνων και των Κανονικών Διατάξεων εω την Ορθοδόξω Εκκλησία, გამომც. ΠΙΠΜ, Θεσσαλονίκη 1970, გვ. 43-44. [11] ძირეული შესწავლისათვის აუცილებელია ბერძნული და ლათინური ენების ცოდნა, რათა მკვლევარს შეეძლოს მსოფლიო თუ ადგილობრივ კრებათა აქტების წაკითხვა და ნახვა, თუ როგორ მიმდინარეობდა კანონთა მიღების პროცესი, რაც ხელს შეუწყობს საკითხის ამომწურავად შესწავლას. [12] Ράλλη Γ.Α., Ποτλή Μ., Σύνταγμα Θείων και Ιερών Κανόνων Β’, გამომც. Χαρτοφύλλακος, Αθήνα 1852, გვ. 238-240. [13] გაიჟღერა იდეამ, რომ თითოქს განკვეთილის აღდგენა აღარ შეიძლება, მაგრამ ეს რა თქმა უნდა არ შეესაბამება რეალობას, რადგან მრავალი კანონი საუბრობს სასულიერო პირის აღდგენის შესახებ ისევე როგორც აპელაციის გზით ასევე იმავე ეკლესიის მიერ. მაგალითად ანტიოქიის კრების მეთორმეტე კანონი ბრძანებს: „თუ თავისი ეპისკოპოსისაგან განკვეთილი მღვდელი და დიაკონი, ან კრების მიერ განკვეთილი ეპისკოპოსი გაბედავს მეფის შეწუხებას ჩივილით, უნდა შეკრიბოს ეპისკოპოსების უფრო დიდი კრება და [განკვეთილმა], თუ მას ჰგონია, რომ აქვს რაიმე თავის გასამართლებელი, უნდა უთხრას ეს ეპისკოპოსების უმრავლესობას და დასჯერდეს მათ განაჩენსა და მსჯავრს. ხოლო თუ მათი ბჭობის შემდეგაც სულმოკლედ იჩივლებს მეფესთან, ის აღარ იქნება შენდობის ღირსი. მას აღარ გაამართლებენ და აღარ უნდა ჰქონდეს იმედი, რომ მისი პატივი აღდგება“ - Ραλλή Γ.Α., Ποτλή Μ., Σύνταγμα Θείων και Ιερών Κανόνων Γ΄, Εκ της Τυπογραφίας Γ. Χαρτοφύλακος, 1853, გვ. 238. ბოლო წინადადება პირდაპირ უსვამს ხაზს იმას, რომ განკვეთილის აღდგენა კვლავ შესაძლებელია, არა იკონომიით, არამედ სრული აკრიბიით. [14] ამას ადგენს მეოთხე მსოფლიო საეკლესიო კრების მეცრე კანონი: „თუ რომელიმე კლერიკოსს სამართლებრივი დავა ექნება სხვა კლერიკოსთან, გვერდს ნუ აუვლის თავის ეპისკოპოსს“. [15] იგივე, გვ. 239. [16] Ραλλή Γ.Α., Ποτλή Μ., Σύνταγμα Θείων και Ιερών Κανόνων Γ΄, Εκ της Τυπογραφίας Γ. Χαρτοφύλακος, 1853, გვ. 146. [17] იგივე, გვ. 238-240. [18] „ვაღორძინებთ ამ ღვთივდაცულ და სამეუფო ქალაქში შეკრებული ასორმოცდაათი და ქალკედონში შეკრებილი ექვსასოცდაათი წმინდა მამის მიერ სჯულდებულს და განვაჩინებთ: მიენიჭოს კონსტანტინოპოლის საყდარს რომის საყდრის თანაბარი უპირატესობა და მის შემდეგ მეორე, მსგავსადვე განიდიდოს საეკლესიო საქმეებში; ხოლო ამის შემდეგი ჩაითვალოს საყდარი დიდი ქალაქისა ალექსანდრიისა, შემდეგ - ანტიოქიის საყდარი და მის შემდეგ იერუსალიმის საყდარი“ - იგივე, გვ. 387. [19] იგივე, გვ. 146. [20] იგივე, გვ. 147-148. [21] იგივე, გვ. 149.150.

გამოყენებული ლიტერატურა

· Αρχοντώνη Βαρθολομαίου (Αρχιμ.), Περί των Κωδικοποιήσιν των Ι. Καόνων και των Κανονικών Διατάξεων εω την Ορθοδόξω Εκκλησία, გამომც. ΠΙΠΜ, Θεσσαλονίκη 1970.

· Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος, Εκκλησιαστικό Δίκαιο – Θεωρία και Νομολογία, გამომც. Μπαρμπουνάκης, Θεσσαλονίκη 2013.

· Ράλλη Γ.Α., Ποτλή Μ., Σύνταγμα Θείων και Ιερών Κανόνων Β’, გამომც. Χαρτοφύλλακος, Αθήνα 1852.

· Ράλλη Γ.Α., Ποτλή Μ., Σύνταγμα Θείων και Ιερών Κανόνων Γ’, გამომც. Χαρτοφύλλακος, Αθήνα 1853.

· http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/history/katastatikos_xarths_ekklhsia_ths_ellados.htm.

სასულიერო პირის განყენება ან განკვეთა და საეკლესიო სასამართლო კანონიკური სამართლის მიხედვით