მიტროპოლიტი იეროთეოს ვლახოსი: მოსკოვის საპატრიარქოს ეკლესიოლოგიური ცვალებადობა

---

მიტროპოლიტი იეროთეოს ვლახოსი: მოსკოვის საპატრიარქოს ეკლესიოლოგიური ცვალებადობა[1]

ნაწილი მეორე: მოსკოვის 1948 წლის ასამბლეის მიზნები

სტატია ბერძნულიდან თარგმნა, წინასიტყვაობა და შენიშვნები დაურთო ნიკოლოზ გურგენიძემ

მთრგმნელის წინასიტყვაობა

მსოფლიო საპატრიარქო, როგორც პირველსაყდარი და განსაკუთრებული უფლებებისა და პასუხისმგებლობის მქონე საპატრიარქო მართლმადიდებელ ეკლესიაში, წარმოადგენს უმეტეს ადგილობრივ ეკლესიათა დედა ეკლესიას, ეს კი განპირობებულია იქიდან, რომ ისინი ერთ დროს მსოფლიო საყდრის ჩვეულებრივ ეპარქიებს წარმოადგენდნენ, ხოლო პოლიტიკური დამოუკიდებლობისთანავე მათ საეკლესიო თვითმმართველობაც მიიღეს. ამათგან ერთ-ერთი გახლავთ მოსკოვის ეკლესია, რომელიც წარმოადგენდა მსოფლიო საყდრის ეპარქიას, ხოლო როდესაც რუსეთის მეფემ მსოფლიო საპატრიარქოს დიდი თხოვნით მიმართა, მათ მიიღეს საეკლესიო თვითმმართველობის უფლება და საპატრიარქო პატივი. საპატრიარქო რანგში ამაღლების ტომოსში ვკითხულობთ: „როდესაც პატივცემულმა და უბრწყინვალესმა სრულიად რუსეთის, მოსკოვის, ყაზანისა, ასტრახანის, ნოვგოროდისა და სხვა მართლმადიდებელ ქრისტიანეთა მონარქმა ცარმა ბატონმა თეოდორე იოანეს ძემ ხორციელად მიიღო ჩვენი უმდაბლესობა და ჩვენს მიმართ გამოიჩინა მეგობრობა, ეს მოდის ღვთის მოშიშობისგან და ქრისტეს ეკლესიის სიყვარულისგან, და მაშინ გვთხოვა პატრიარქის ღირსება სინოდალური არჩევითა და კანონების მიხედვით, რათა დავაარსოთ და ვუწოდოთ პატრიარქი მოსკოვის მთავარეპისკოპოსს, ისე როგორც სხვა პატრიარქებს ეწოდათ. პირველად მსოფლიო პატრიარქი ეწოდა კონსტანტინოპოლელს პირველი მსოფლიო საეკლესიო კრების მიერ, რომელსაც პატივად ერგო წოდება მართლმადიდებელი პატრიარქისა ნეტარი და მოციქულთასწორი იმპერატორ კონსტანტინე დიდის მიერ, შემდეგ კი პატრიარქის ტიტული მიიღეს ალექსანდრიელმა, ანტიოქიელმა და იერუსალიმელმა.

ჩვენმა უმდაბლესობამ ჩვენი თვალებით ვიხილეთ და გავიხარეთ ამ სამეფოს მადლის, დიდებულებისა და ტერიტორიების გამო, რომელიც ღმერთისგან მიიღეს, იმის გამო, რომ დღეს სამყაროში ერთდერთი დიდი და მართლმადიდებელი მეფეა, რომელსაც მიაჩნია, რომ უადგილოა მისი სურვილი არ შესრულდეს. ჩვენ მივიღეთ მეფის ასეთი თხოვნა და გამოვირჩიეთ მოსკოვის პატრიარქად იობი, და ღვთის მადლის გადავეცით საპატრიარქო (ხრისობულო) წერილი და დავამტკიცეთ, რომ მოსკოვის მთავარეპისკოპოსმა მართოს (მისი ეპარქია), როგორც მეხუთე პატრიარქმა და იგივე პატივი და ღირსება ჰქონდეს, როგორც დანარჩენ პატრიარქებს საუკუნეების განმავლობაში გააჩნიათ. ეს გადავწყვიტეთ ადგილზევე. როდესაც ჩვენი უმდაბლესობა (პატრიარქი) დაბრუნდა კონსტანტინეპოლის საყდარზე და სხვა ყოვლადპატივცემულ და უწმინდეს პატრიარქებს განვუცხადეთ მეფის თხოვნისა და მიზნების შესახებ, მათთვის ეს კარგად და კურთხეულად ჩაითვალა.

მაშინვე ჩვენმა უბრალოებამ სხვა პატრიარქებთან ერთად და სრულიად მსოფლიო საეკლესიო კრებით, ერთი აზრით და სულიწმინდით გაერთიანებულნი დავწერეთ და განვაცხადეთ ამ კონკრეტული სინოდალური წერილით, რომ: პირველი, ვაღიარებთ და აღვასაყდრებთ მოსკოვის სამეფო ქალაქში ბატონ იობს პატრიარქად, ამის შემდეგ მომავალში პატივდებულია და იხსენიება დანარჩენ პატრიარქებს შორის და წესის მიხედვით დიპტიქში იქნება იერუსალიმის პატრიარქის შემდეგ და თავი (κεφαλήν) და საწყისი(αρχήν) ექნება კონსტანტინოპოლის სამოციქულო საყდარი, როგორც ეს სხვა პატრიარქებს აქვთ [რომ მსოფლიო საპატრიარქო მათი თავი და საწყისია]. მეორე, ეს სახელი [პატრიარქის] და საპატრიარქო პატივი რაც დღეს მიიღო, დამტკიცდა სამუდამოდ, არა მარტო ბატონი იობს, არამედ ყველა მის შემდეგთ, რომლებიც დადგენილნი იქნებიან მოსკოვის სინოდის მიერ, რომლსაც გააჩნიათ ძალაუფლება კლიროსზე კანონების მიხედვით, ასევე ეს კანონიკური დადგენილება გამოჩნდა თანამწირველობაში მსოფლიო პატრიარქსა და საყვარელ და სულიწმინდისმიერ ძმას მოსკოვის პატრაირქს შორის, ამის გამო გადავცემთ და ვამტკიცებთ ამ კანონიკურ წერილს ამ ფაქტის აღსანიშნავად. 1590 მაისის თვე[2]“. მაშასადამე მოსკოვის ეკლესიამ, ოფიციალურად „ავტოკეფალია“ მიიღო და საპატრიარქო რანგში ამაღლდა 1590 წელს, მაგრამ უკვე 1453 წლიდან, როდესაც კონსტანტინოპოლის დაცემა მოხდა, მას პრეტენზია გაუჩნდა მსოფლიო საპატრიარქოს წინააღმდეგ, მაგრამ ამის პირდაპირი წამოყენების საშუალება არ მიეცა, რადგან მეორე ათასწლეულში წმინდა და დიდ კრებებზე არასდროს იწვევდნენ მოსკოველს, მხოლოდ ტეტრარქიის პრესვიგენული საპატრიარქოები მონაწილეობდნენ. მოსკოვს მაშინ არ შეეძლო პირდაპირი ზეწოლა მოეხდინა ადგილობრივ ეკლესიებზე და მისი ოცნება აესრულებინა, რომელიც პირველსაყდრის ჩანაცვლებას გულისხმობდა. ეს შეუძლებელი იქნებოდა იმ შემთხვევაში თუ ამას მსოფლიო კრება არ დაამტკიცებდა, რადგან მსოფლიო საყდრის უპირატესობა და უფლებები მსოფლიო კრებებმა დაამტკიცეს და მხოლოდ ამ გზით იქნებოდა შესაძლებელი მისი შეცვლაც. მოსკოვს კი გააჩნდა ის ბარიერი, რომ შეუძლებელი იყო პირდაპირი ზეწოლა მოეხდინა პატრიარქებზე, ამას იმანაც შეუშალა ხელი, რომ რუსეთის სამეფომ მსოფლიო საპატრიარქოსგან მოსკოვის საპატრიარქოს გაუქმება და სინოდალურ სისტემაზე გადასვლა მოითხოვა. 1721 წლის 30 სექტემბერს პეტერბურგიდან მსოფლიო საპატრიარქოში რუსეთის იმპერატორმა პეტრე პირველმა გააგზავნა ეპისტოლე: „მის ყოვლადუწმინდესობას, ყოვლადბრძენს და ყოვლადგონიერ მსოფლიო პატრიარქს ახლისა რომისა, უფალთა უფალ იერემიას, ჩვენს ქრისტეს მიერ მამას, რომელსაც ეკუთვნის პატივი, ძმურად მივესალმებით[3]“. ამ წერილში პეტრე პირველი მსოფლიო პატრიარქ იერემიას სთხოვდა გაეუქმებინა მოსკოვის საპატრიარქო და მოსკოვში სინოდალური მმართველობა ჩამოყალიბებულიყო. „ჩვენ დარწმუნებულნი ვართ, რომ თქვენი ყოვლადუწმინდესობა, როგორც მართლმადიდებელი, კათოლიკე და აღმოსავლეთის ეკლესიის პირველი მღვდელმთავარი გასცემს ბრძანებას სინოდის შექმნის შესახებ... რადგანაც ჩვენ სიფრთხილით ვეკიდებით წმინდა სულიერი სინოდის საკითხს, მას ექნება თქვენს ყოვლადუწმინდესობისაგან მითითებები და მიმოწერა ყველა საეკლესიო საკითხთან დაკავშირებით, გვჯერა, რომ თქვენი ყოვლადუწმინდესობა ამ სინოდთან შეინარჩუნებს მიმოწერას და მისცემს მითითებებს სულიერი საკითხების შესახებ, რაც ეკლესიისათვის კარგი იქნება, როგორც ეს მანამდე მოსკოვის პატრიარქების დროს იყო[4]“. მსოფლიო პატრიარქმა იერემიამ საპასუხო წერილი რამდენიმე წლით დააგვიანა, 1723 წლის 23 სექტემბერს გაიგზავნა ეპისტოლე:

„უწმინდეს სინოდს

იერემია, წყალობითა ღმრთისათა მთავარეპისკოპოსი კონსტანტინოპოლისა და მსოფლიო პატრიარქი.

ჩვენი უმდაბლესობა, ყოვლადწმინდა და ცხოველსმყოფელი სულიწმინდის მადლითა და ძალაუფლებით გამტკიცებთ იმპერატორ პეტრე ალექსის ძის თხოვნას რუსეთის დიდ სამეფოში შეიქმნას სინოდალური მმართველობა და ეწოდოს ქრისტესმიერი წინდა სინოდი... ეძლევა უფლება აკეთოს ის, რასაც დანარჩენი ოთხი საპატრიარქო საყდრები აკეთებენ... და მადლი, ლოცვა და კურთხევა უფლისა ჩვენისა და ჩვენი უბრალოებისა იყოს მათ ყოველთა თანა.

იერემია, წყალობითა ღმრთისათა მთავარეპისკოპოსი კონსტანტინოპოლისა და თქვენი ქრისტესმიერი ძმა[5]“.

1917 წელს რუსეთის სამეფოს დაცემას რუსეთის საპატრიარქო ინსტიტუტის აღდგენაც მოჰყვა, კვლავ მსოფლიო საპატრიარქოს დახმარებით, რა დროსაც განახლდა მოსკოველების ბრძოლა ახალი რომის ეკლესიის წინააღმდეგ. 1943 წლიდან რუსეთის ეკლესია სტალინური საბჭოთა სახელმწიფოს ნაწილი გახდა და ერთობლივი ძალით ცდილობდნენ მსოფლიო საპატრიარქოს ადგილის დაკავებას. 1948 წელს მოსკოვში მოიწვიეს ადგილობრივ ეკლესიათა მწყემსმთავრები და წარმომადგენლები, რომელთაც უწოდეს მსოფლიო კრება და სურდათ მოსკოველისთვის მსოფლიო პატრიარქის ტიტული გადაეცათ, მაგრამ ეს განზრახვა ჩაიშალა. მათ გამოიყენეს ფსევდო-ანტიეკუმენური იდეოლოგია, რათა ხალხი დაეშინებინათ, მოეხდინათ რელიგიურ-ფსიქოლოგიური ზეწოლა და გარკვეული სახის მხარდაჭერა მოეპოვებინათ რელიგიური ფანატიკური ჯგუფებისგან, რომელთა მართვაც მეტად მარტივი იქნებოდა. სტალინის გეგმა მოსკოვის საპატრიარქოს მსოფლიო მართლმადიდებლობაში პირველობის მისაღწევად, მიზნად ისახავდა მსოფლიოში საბჭოთა კავშირის პოლიტიკური გაბატონებისათვის იდეოლოგიური საყრდენის შექმნად, რადგან მოსკოვის ეკლესია საბჭოთა ხელისუფლების ინსტრუმენტად იყო ქცეული. მრავალი მცდელობის მიუხედავად, მოსკოვი მუდამ მარცხს განიცდიდა. ქვემოთ გთავაზობთ ნავპაკტოს მიტროპოლიტ იეროთეოს ვლახოსის ნაშრომს, რომელიც ამ საკითხზე დეტალურ ინფორმაციას გვაწვდის.

მიტროპოლიტი იეროთეოს ვლახოსი: ნაწილი მეორე, მოსკოვის 1948 წლის ასამბლეის მიზნები

მოსკოვის 1948 წლის შეხვედრას, განჩინებათა დოკუმენტების მიხედვით ეწოდა „მართლმადიდებელ ავტოკეფალურ ეკლესიათა მწყემსმთავართა და წარმომადგენელთა კონფერენცია“.

მაგრამ ეს შეხვედრა თავიდან დაიწყო, როგორც „მსოფლიო კრება“, რომლის მიზანიც იყო მოსკოვის პატრიარქისთვის გადაეცა „მსოფლიო პატრიარქის“ ტიტული და საკუთარ თავზე აეღო „ანტიეკუმენური“ ინიციატივები, მსოფლიო საპატრიარქოს გვერდით ავლით. ეს წარმოადგენდა „პანსლავისტურ“ სინაქსს, პროფესორი იოანე კარმირისი კი ამას უწოდებს „მართლმადიდებლურ კონფერენციას“.

განჩინება, რაც მიიღეს ვატიკანის წინააღმდეგ, წარმოადგენდა საბჭოთა კავშირის იმ ეპოქის მიზნებს.

მიქაელ ატრეევმა დაწერა ერთი სტატია, რათა გადმოეცა 1948 წლის „სინაქსის“ განჩინებები, რომლებიც სრულიად არ იყო საერთომართლმადიდებლური, არამედ ისინი მიიღეს საბჭოთა რეჟიმის ზეწოლის შედეგად. ასევე, ამ სტატიის მიზანია, წარმოაჩინოს რუსეთის ეკლესიის ფსევდო-ანტიეკუმენური მოძრაობა, რომლისგანაც რამდენიმე წელში თვითონ იცვლება და აქტიურ მონაწილეობასაც იწყებს ეკუმენურ მოძრაობაში, რომელიც ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოში გაწევრიანებით იწყება.

კონკრეტული სტატია, შემდეგი სათაურით „მოსკოვის 1948 წლის მართლმადიდებელ ეკლესიათა მწყემსმთავრებისა და წარმომადგენლების შეხვედრის იძულებითი გამოსავლები“, გადმოსცემს იმ ვითარებას, როდესაც ეს შეხვედრა შედგა, მაგრამ ასევე საბჭოთა კავშირის როლს მის ორგანიზებაში. ამის გამო, დასაწყისში კითხვას სვამს: „მაგრამ რეალურად იყო მოსკოვის ასამბლეა საერთომართლმადიდებლური კრება? რამდენად დამოუკიდებელი შეიძლება სინამდვილეში ყოფილიყო განჩინებები და მისი შეფასებები?“.

პირველი: როგორც ამ სტატიაში წერია: „1943 წლის 4 სექტემბერს სტალინმა გასაიდუმლოებული ღამის შეხვედრა მოაწყო რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის სამ მღვდელმთავართან, რომლებიც მას ხელმძღვანელობდნენ“. ესენი იყვნენ, საპატრიარქო ტახტის მოსაყდრე, მიტროპოლიტი სერგი სტრაგოროდსკი, ლენინგრადის მიტროპოლიტი ალექსი სიმანსკი და კიევისა და გალიციის მიტროპოლიტი ნიკოლაი იარუშევიჩი.

ამ შეხვედრამ გადაწყვიტა შეიქმნას ერთი სახელმწიფო ორგანო, რომელიც იქნებოდა რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის საკითხების საბჭო და დაექვემდებარებოდა საბჭოთა კავშირის მინისტრთა საბჭოს. ის დაარეგულირებდა ეკლესიისა და სახელმწიფოს ურთიერთობებს. ასე აღმოჩნდა რუსეთის ეკლესია საბჭოს ზედამხედველობის ქვეშ, რომელიც პირდაპირ კონტროლდებოდა საბჭოთა სახელმწიფოს მიერ.

ამ საბჭოს თავმჯდომარე კი გახლდათ NKVD-ს პოლკოვნიკი გ. კარპოვი, რომელსაც სტალინის მსგავსად სასულიერო სკოლა ჰქონდა დამთავრებული, რის მერეც შეუერთდა წითელ არმიასა და კომუნისტურ პარტიას. ის გახლდათ სტალინის ერთ-ერთი თანაშემწე, რომელიც აღასრულებდა უდანაშაულო მოსახლეობის მკვლელობებს.

უნდა აღინიშნოს, რომ NKDV, რომლის პოლკოვნიკი კარპოვი გახლდათ, წარმოადგენს კა-გე-ბეს (KGB) წინამორბედის სტრუქტურას, რომელსაც ასევე სტალინისგან ევალებოდა ბერძენი წარმოშობისა და ბერძენი მოქალაქეების დევნა, რომლებიც საბჭოთა კავშირში ცხოვრობდნენ.

მაშ, ამ საბჭოს პირველი საქმე, რომელიც დაიწყო, გახლდათ მოსკოვში 1947 წელს წინასაკრებო შეხვედრის ორგანიზება, რომლის მიზანი იყო მართლმადიდებელი ავტოკეფალური ეკლესიის მწყემსმთავრების და წარმომადგენლების შეხვედრა, რათა ერთობლივად ეზეიმათ 1448 წელს მსოფლიო საპატრიარქოდან თვითნებური გამოყოფის 500 წლის იუბილე. ეს შეხვედრა იმსჯელებდა საკითხებზე ვატიკანთან დაკავშირებით, რომელიც წარმოადგენდა „თავისუფალი სამყაროს ანტიკომუნიზმის სულიერ ცენტრს“, ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს დაარსებისა და ეკუმენური მოძრაობის შესახებ, ასევე ანგლიკანური იერარქიისა და საეკლესიო კალენდრის შესახებ.

ეს „სინაქსი“ უნდა ყოფილიყო საერთომართლმადიდებლური, ან კიდევ მსოფლიო კრება, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში არ იყო მოწვეული, სადაც განიხილებოდა მოსკოვის პატრიარქზე „მსოფლიო“ ტიტულის გადაცემის საკითხი.

მეორე: ამ სტატიაში ასევე გამოქვეყნებულია დამარწმუნებელი დოკუმენტი, რასაც ხელს „საბჭოთა კავშირის მინისტრთა საბჭოს რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის საბჭოს“ ვიცე-პრეზიდენტი ბელიევი აწერს.

ამ დოკუმენტის თანახმად, საბჭოთა კავშირის მინისტრთა საბჭომ 1946 წლის 29 მაისს გასცა ბრძანება: N1132-466 cc3 მოსკოვის საპატრიარქოზე: „მოსკოვში ჩატარდეს მსოფლიო წინასაკრებო ასამბლეა, მსოფლიოს ყველა მართლმადიდებელ ავტოკეფალურ ეკლესათა მწყემსმთავართა მონაწილეობით, რათა იმსჯელონ ვატიკანის, ეკუმენური მოძრაობის, მსოფლიო კრების მოწვევისა[6] და სხვა საკითხების შესახებ“. მაშინ მათ წინასაკრებო შეხვედრას უწოდეს „მსოფლიო“, რომელიც შედგებოდა მიმდინარე წლის ოქტომბრის თვის დასაწყისში.

მაგრამ, წინასაკრებო ასამბლეის ჩატარება პრობლემატური შეიქმნა, რადგან ბერძნულენოვანმა ეკლესიებმა მონაწილეობაზე უარი განაცხადეს.

მესამე: ამავე სტატიაში ქვეყნდება რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის საკითხების საბჭოს 1948 წლის 3 აგვისტოს დოკუმენტი: No 642/c, რომელზეც უკვე უშუალოდ თავმჯდომარე აწერს ხელს და იგზავნება საბჭოთა კავშირის მინისტრთა საბჭოში, ბოლშევიკური პარტიის ცენტრალურ კომიტეტში და გ.მ. მალენკოვის მიმართ.

ამ დოკუმენტში მოცემულია ოთხი საკითხი, რომელიც 6 დღიან შეხვედაზე გაიტანეს: ა) ვატიკანი და მართლამდიდებელი ეკლესია, ბ) ეკუმენური მოძრაობა და მართლმადიდებელი ეკლესია, გ) ანგლიკანური იერარქია და დ) საეკლესიო კალენდარი[7].

პირველი საკითხის შესახებ აღნიშნულია, რომ „ასამბლეამ დაგმო ვატიკანის აქტიური როლი, რომელიც წარმოადგენს ახალი ომის დაწყებას და პოლიტიკურ ბრძოლას მსოფლიო დემოკრატიის წინააღმდეგ“. რომის პაპები „ყოველთვის მსოფლიოს ძლიერების მხარეს იყვნენ“, ამის გამო დაიგმო ვატიკანის პოლიტიკა „როგორც ანტიქრისტიანული, ანტიდემოკრატიული და ანტიხალხური“.

მეორე საკითხზე, ეკუმენურ მოძრაობაზე (ეს იყო დრო, სადაც რამდენიმე დღეში ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს პირველი გენერალური ასამბლეა უნდა ჩატარებულიყო), როგორც წერია დოკუმენტში: „ასამბლეამ აღიარა, რომ უარი უნდა განაცხადოს ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს პირველ გენერალურ ასამბლეაზე მონაწილეობაში, რომელიც მიმდინარე წლის აგვისტოს თვეში ამსტერდამში იგეგმებოდა“. მათ „ეკლესიათა მსოფლიო საბჭო და ეკუმენური მოძრაობა არა საეკლესიო, არამედ პოლიტიკურ და ანტიდემოკრატიულ მოძრაობად“ შეაფასეს[8]. დოკუმენტში ასევე აღნიშნულია, რომ ეკუმენური მოძრაობის საკითხში „მართლმადიდებელ ეკლესიებს შორის არ არსებობს ერთსულოვნება“. აქვე მკაცრად არის გაკრიტიკებული ბულგარეთის ეგზარქოსი და ეკლესიათა ზოგიერთი წარმომადგენელი, რომლებიც როდესაც მოსკოვში ჩავიდნენ გეგმავდნენ, ან ითხოვეს მილიონობით ფულადი დაფინანსება, მაგრამ არსებული ინფორმაციით მათ ნაკლები მიიღეს.

შემდეგში გადმოგცემთ საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო კომიტეტის ამ დოკუმენტის შესახებ დასკვნებს, რომლებიც 1948 წლის მოსკოვის „ასამბლეამ“ დადო. წარმოგიდგენთ შვიდ დასკვნას, სადაც გადმოცემულია ამ „ასამბლეის“ ორგანიზატორებისა და მათში მონაწილეთა მიზნებს[9]:

1. მიუხედავად იმისა, რომ ბერძნული ეკლესიები შეეცადნენ მოსკოვის ასამბლეა ჩაეშალათ, ის მაინც შედგა.

2. „მოსკოვის საპატრიარქოს ირგვლივ ერთობა განხორციელდა“. ასამბლეაში მონაწილეობა მიიღეს ანტიოქიის, საქართველოს, სერბეთის, რუმინეთის, ბულგარეთის, ალბანეთისა და პოლონეთის ეკლესიებმა.

3. ამ ასამბლეამ სული შთაჰბერა მართლმადიდებელი ეკლესიის ახალ პოზიციას ვატიკანისა და ეკუმენური მოძარობის შესახებ, რომელმაც დაბლოკა მართლმადიდებელ ეკლესიათა უმრევლესობის მონაწილეობა ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს 1948 წლის აგვისტოში ამსტერდამის ასამბლეაში, „რაც წარმოადგენდა ანგლო-ამერიკულ პროექტს, რითაც ცდილობენ მართლმადიდებელი ეკლესიები ჩაითრიონ ეკუმენურ მოძრაობაში[10]“, აღნიშნულია დოკუმენტში.

4. ხაზი გაესვა ადგილობრივ მართლმადიდებელ ავტოკეფალურ ეკლესიათა მწყემსმთავრების შეხვედრის პერიოდულ მოწვევის აუცილებლობას, რათა 1948 მოსკოვის ასამბლეის განჩინებების შესრულებას ხელი შეუწყოს და გაძლიერდეს „ბრძოლა ვატიკანისა და ეკუმენური მოძრაობის შესახებ“.

5. გადაწყდა, რომ: „აუცილებელია შეიქმნას მართლმადიდებელ ეკლესიათა ბლოკი შუა აღმოსავლეთში და შემცირდეს ბერძნულენოვანი ეკლესიების არსებობა. ასევე სასურველია რუსეთის მართლამდიდებელმა ეკლესიამ პერიოდულად ეკონომიკური დახმარება გაუწიოს ანტიოქიის, ალექსადნრიისა და იერუსალიმის ეკლესიებს[11]“.

6. გადაწყდა, რომ: „სასურველია მომავალში შედგეს ახალი დემოკრატიის ქვეყნების საეკლესიო საკითხების სახელმწიფო ორგანოების წარმომადგენლების შეხვედრა სხვადასხვა კონსულტაციების შესახებ“.

7. აქვე აღინიშნა, რომ რუსი ემიგრანტები, რომლებიც რუსეთის საზღვრებს გარეთ ცხოვრობენ, სხვადასხვა მიზეზების გამო გააჩნიათ „მისიონერული საქმიანობის“ ნაკლებობა, ამის გამო „თუ არსებობს საშუალება რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის ადგილის გასაძლიერებლად საზღვარგარეთ, სრული სერიოზულობით დგას საკითხი, მოხდეს სასულიერო პირების სპეციალური გადამზადება, საბჭოთა კავშირის რელიგიკური აკადემიების სასულიერო პირებისა და სტუდენტების. აქ კარგად ჩანს „სპეციალურად გადამზადებული სასულიერო პირების“ პოლიტიკა, რომელსაც კომუნისტური რეჟიმი ამზადებდა საზღვარგარეთ საეკლესიო დიპლომატიისათვის.

ამ სერიოზული საქმიანობის შესახებ შემდეგი წინადადებაა შეტანილი: „სასულიერო პირების სპეციალური გადამზადება მოითხოვს ისე, როგორც ეგზარქიის შესახებ დადგენილებების გადახედვას და (მოსკოვის) საპატრიარქოს წარმომადგენლების, ისევე მათ დიდ ეკონომიკურ გაძლიერებას, რათა აღასრულონ მათი მოვალეობები“.

საბჭოთა რეჟიმის ეს დოკუმენტი, რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის საკითხების შესახებ, ნათლად აჩენს, საბჭოთა კავშირის ინტერესს რუსეთის საეკლესიო დიპლომატიის მიმართ, განსაკუთრებით კი 1948 წლის საღვთისმეტყველო ასამბლეას პოლიტიკურ მიზანი გააჩნდა და განიხილებოდა პანსლავიზმის ჭრილში. მათ გამოიყენეს საეკლესიო ენა და ღვთისმეტყველება, ამის გამოს დიდი თანხა გაიღეს და გადაწყდა დიდძალი ეკონომიკური დახმარების გაწევა სხვადასხვა მართლმადიდებელ ეკლესიებზე, რათა მოეხდინათ გავლენა, მაგრამ ასევე გადაწყდა „სპეციალურად გადამზადებული სასულიერო პირების“ მომზადება და მათი გაგზავნა სპეციალური საკითხებისათვის.

დასასრულს მიქაელ არტეევი შემდეგ დასკვნამდე მიდის:

„მოსკოვის 1948 წლის ასამბლეა არ იყო არც საერთომართლმადიდებლური კრება, არც მსოფლიო მართლმადიდებლობის თავისუფალი ხმა, მაგრამ ეს წარმოადგენდა მართლმადიდებელ ეკლესიათა წარმომადგენლების მიერ აზრთა გაცვლას, ათეისტური რეჟიმის კონტროლის ქვეშ“.

და ბოლოს ისმის კითხვა: იყო თუ არა

____________________________

[1]http://parembasis.gr/files/NI_2019-08-Ekklnsiologikes_Metaptoseis_Patriarxeiou_Mosxas-GR.pdf?fbclid=IwAR2D1rdYAAh1doRTEfNyaXa3TeQGrSftDYy_681NiV_qYCKXPLW399ucXrQ. [2] Βαβούσκου Α., Λιάντα Γ., Οι θεσμοί του αυτοκεφάλου και του αυτονόμου καθεστώτος στην Ορθόδοξη Εκκλησία, გამომც. Μέθεξις, თესალონიკი 2014, გვ. 117-118. - ბერძნული ენიდან თარგმნა ნიკოლოზ გურგენიძემ.

 [3] იგივე, გვ. 126. - ნ.გ. [4] იგივე, გვ. 127. - ნ.გ. [5] იგივე, გვ. 130. - ნ.გ. [6] ეს მოვლენა შეიძლება გაიგივდეს 2020 წლის 26 თებერვლის იორდანიის ცრუ-კრებასთან, რომლის მიზანი კვლავ მსოფლიო საყდრის დამხობა და პირველობის მოსკოვზე გადაცემა იყო. ამ შემთხვევაში მოსკოვმა უშუალოდ იერუსალიმის პატრიარქი გამოიყენა, რათა მისი გეგმები განეხორციელებინა, მაგრამ ეს მცდელობაც დიდი მარცხით დასრულდა. - ნ.გ. [7] რეალურად მოსკოვისთვის პრობლემას არ წარმოადგენდა ეკუმენური მოძრაობა, ან კიდევ ახალი კალენდარი, არამედ საბჭოელებს სურდათ ბერძნულენოვანი ეკლესიებისა და დასავლეთისგან ყველანაირად განსხვავებყლი სტრუქტურა ჩამოეყალიბებინათ, რომელიც „პანზლავიზმის“ იდეას გულისხმობდა. - ნ.გ. [8] სინამდვილეში საბჭოელები ცდილობდნენ ეკუმენური მოძრაობის რეალური სახის დამალვას და ცდილობდნენ წარმოეჩინათ, როგორც ანტიქრისტიანულ-ანტიდემოკრატიულ მოძრაობად, რომელიც მიმართული იყო სოციალისტური სახელმწიფოების დამხობისკენ, მაგრამ სინამდვილეში ეს წარმოადგენდა საეკლესიო „გაერთიანებული ერების ორგანიზაციას“. ამიტომაც რუსეთის შავი პროპაგანდა ძლიერად მუშობდა, რათა ხალხის გონებაში ჩაენერგა, რომ ეკუმენური მოძრაობა არის ანტისაეკლესიო მოძრაობა, რომელიც დიდ ზიანს აყენებს ეკლესიასა და სოციალისტურ სახელმწიფოს. თუ დავუკვირდებით, ეს იდეოლოგია სწორედ საბჭოური ქვეყნებიდან დაიწყო და დღემდე აქტიურია, მაგრამ როგორც უკვე ავღნიშნეთ ეს წარმოადგენდა საბჭოთა კავშირის პოლიტიკის ნაწილს, რომელიც მიმართული იყო დასავლეთის წინააღმდეგ. სწორედ ამის გამო საბჭოეთის ეკლესიებმა უარი განაცხადეს ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოში გაწევრიანებაზე. ხოლო, როდესაც რუსეთის პირველსაყდრობის ოცნება დაემხო და 1948 წლის „ასამბლეამ“ ვერანაირი სახის შედეგი ვერ მოიტანა, 1961 წელს თვითონ მოსკოვის პატრიარქმა ითხოვა გაწევრიანება (რომელიც დღემდე აქტიურად მონაწილეობს, ამასთანავე მუდმივი წარმომადგენლობაც ჰყავს დანიშნული ემს-ში), რასაც მიყვნენ საბჭოეთის ყველა სხვა ეკლესიები და სხვადასხვა ქრისტიანული კონფესიები. ეს, რა თქმა უნდა, გააპროტესტეს პროტესტანტებმა და საპროტესტო შეხვედრებიც მოაწყეს შეძახილებით: „KGB ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოში“. იულიუსის კალენდრის პროპაგანდაც სწორედ რუსებმა წამოიწყეს, რადგან მათ სურდათ ყველანაირად განსხვავებული ყოფილიყვნენ დასავლეთისგან, ამიტომაც უდიდესი ფსიქოლოგიური და რელიგიური ზეწოლა მოახდინეს საბჭოეთის მოსახლეობაზე, რომ კალენდრის შეცვლის (სინამდვილეში შესწორების) შემთხვევაში თითქოს ეკლესიაში ერესი დაისადგურებს და მსგავსი სახის მითოლოგიები. - ნ.გ. [9] ამ დროს მოსკოვის პატრიარქი ალექსი პირველი გახლდათ, რომელიც ამ ასამბლეას დიდი გულმოდგინებით უწევდა ორგანიზებას. როდესაც რუსები მიხვდნენ, რომ შეუძლებელი იქნებოდა მათ გეგმებს ხორცი შეესხათ, გადაწყვიტეს ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოში გაწევრიანება და კონსტანტინოპოლთან ურთიერთობების დალაგება, ამის გამო 1960 წელს მოსკოვის პატრიარქი ალექსი პირველი მსოფლიო საპატრიარქოს ესტუმრა და შემდეგი სიტყვა წარმოსთქვა: „უფლისმიერ საყვარელო უწმინდესო მეუფეო, მიიღეთ ჩვენი სიხარულით და სიყვარულით აღსავსე მისალმება, რომელსაც გადმოგცემთ რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის სახელით, რომელიც აღავლენს ლოცვებს კონსტანტინოპოლის ეკლესიისა და თქვენი უწმინდესობის, მსოფლიო პატრიარქისათვის. რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიას არასდროს ავიწყდება, რომ დაახლოებით ათასი წლის წინ, წმინდა ვლადიმირის დროს, რუსეთის ხალხმა ბიზანტიისგან მიიღო ქრისტიანული სარწმუნოების მარგალიტი. ჩვენი ეკლესია ასევე მადლიერია კონსტანტინოპოლის ეკლესიის დედობრივი მზრუნველობის გამო, განსაკუთრებით იმის გამო, რომ ავტოკეფალია გვიბოძეთ. ეს ხუთას წელზე ადრე მოხდა და მხოლოდ ახლა მოსცა წყალობა ღმერთმა როდესაც, რუსეთის ეკლესიის პატრიარქი, ჩემი ყოვლად უღირსი პიროვნება პირადად ეწვია მსოფლიო საპატრიარქოს და აღავლენს ლოცვას მშვიდობისათვის ყოვლისა სოფლისა, კეთილად დგომისათგის წმინდათა ღმრთისა ეკლესიათა და ყოველთა ერთობისათვის. შევთხოვთ უფალს, მის წმინდა ეკლესიას უბოძოს კურთხეული ერთობა მისი წმინდა სახელის სადიდებლად და მისი მშვიდობისა და სიყვარულის მცნების აღსრულებად” - იხ. https://nikogurgenidze.wixsite.com/thedivinescience/post/მსოფლიო-საპატრიარქოსა-და-მოსკოვის-ეკლესიის-ჰარმონიული-ურთიერთობის-წლები. - ნ.გ. [10] მოსკოველების ეს იდეა სრულიად არ ეფუძნებოდა რაიმე სახის რეალობას, რადგან სინამდვილეში ეკუმენური მოძრაობა თვით მართლმადიდებლებმა, კერძოდ კი მსოფლიო საპატრიარქომ 1902-1904 წლებში დაიწყო, რომელიც სრულიად შორს იყო რაიმე სახის პოლიტიკურ გავლენისგან. რუსები კი ამაში საფრთხეს ხედავდნენ, ამიტომაც დაიწყეს შავი პროპაგანდა ეკუმენური მოძრაობის წინააღმდეგ და ხალხი დაარწმუნეს, რომ მასში მონაწილეობა დიდ საფრთხეს შეუქმნიდა ჭეშმარიტ სარწმუნოებას. სწორედ აქედან დაიწყო ფსევდო-ანტიეკუმენური მოძრაობა, რომელის საბჭოური პროპაგანდის ნაწილი იყო. - ნ.გ. [11] ალექსანდრიის ეკლესიის მიერ უკრაინის ეკლესიის აღიარება იყო უდიდესი ნაბიჯი ამ გავლენისგან თავის დასაღწევად, ხოლო იორდანიის კრებაზე არ წასვლით საბოლოოდ დაასამარა რუსული იდეა. მსგავსი ნაბიჯი გადადგა ანტიოქიის ეკლესიამაც, როდესაც უარი განაცხადა ამანში იერუსალიმის პატრიარქის მიერ მოწვეულ „კრებაზე“ წასვლის შესახებ. მიუხედავად დაუსრულებელი ზეწოლისა, ალექსანდრიისა და ანტიოქიის ეკლესიებმა შეძლეს თავი გაენთავისუფლებინათ რუსეთის იმპერიალისტური და ანტიქრისტიანული მიზნებისგან. - ნ.გ.

________________________

გამოყენებული ლიტერატურა

· Βαβούσκου Α., Λιάντα Γ., Οι θεσμοί του αυτοκεφάλου και του αυτονόμου καθεστώτος στην Ορθόδοξη Εκκλησία, გამომც. Μέθεξις, თესალონიკი 2014.

ინტერნეტ რესურსი:

· http://parembasis.gr/files/NI_2019-08 Ekklnsiologikes_Metaptoseis_Patriarxeiou_Mosxas-GR.pdf?fbclid=IwAR2D1rdYAAh1doRTEfNyaXa3TeQGrSftDYy_681NiV_qYCKXPLW399ucXrQ.